Moeite met op gewicht blijven: een verstoorde hormoonbalans de oorzaak?

Hormonen! Je hoort of leest er vaak over en meestal in negatieve zin. Want we weten dat ons lichaam gelukstofjes aanmaakt als we leuke dingen doen zoals sporten en knuffelen. Maar bovenal zorgen hormonen ervoor dat we chagrijnig zijn tijdens de menstruatie, dat we emotioneel onstabiel zijn tijdens de zwangerschap en dat het ons niet lukt om af te vallen, toch?

Zijn er dan ‘goede’ en ‘slechte’ hormonen? Wat zijn hormonen eigenlijk en hoe kun je er zo weinig mogelijk last van hebben?

 

Hormonen; kleine stofjes die je lichaam zelf aanmaakt
Hormonen zijn stofjes die door het lichaam zelf aangemaakt worden en die kort gezegd zorgen voor het AAN en UIT zetten van organen. Deze boodschappertjes worden geproduceerd in de hormoonklieren en vervoerd via de bloedbaan. Elk hormoon heeft een specifieke receptor (sleutel) die enkel past op de receptor (sleutelgat) van de doelcel (orgaan). De hormoonhuishouding speelt een cruciale rol bij de aansturing van metabolisme, groei en herstel van weefsels en spieren, lichaamstemperatuurregulatie en emoties.

 

Het handhaven van een goede hormoonbalans
Hoeveel er van een bepaald soort hormoon aangemaakt wordt is afhankelijk van de hormoonspiegel. Bij weinig hormoonstof in het bloed geeft de hypothalamus releasing hormones (RH) af aan de hypofyse, die op zijn beurt weer hormonen produceert en/of afgeeft aan de bloedbaan. Zijn alle receptoren op de doelcellen verzadigd, dan wordt via een negatieve terugkoppeling aan de hypothalamus het signaal gegeven dat er geen aanmaak van hormonen nodig is. Zo is dit een proces van vraag- en aanbod dat 24 uur per dag door gaat. Op deze manier is je lichaam in staat om deze schommelingen van de hormoonspiegel binnen de gewenste waarden te houden en daarmee de homeostase te handhaven.

 

Een verstoorde hormoonbalans
Maar als je lichaam dit allemaal zo goed regelt, bestaat een verstoorde hormoonbalans dan wel? Het antwoord: Ja, maar toch ook niet helemaal. Let me explain. Gedurende ons hele leven zijn er specifieke perioden waarin onze hormonen de overhand lijken te nemen. Denk aan puberteit, menstruatie, zwangerschap en de overgang. Dit zijn perioden die het lichaam klaarmaakt om naar een nieuwe levensfase te gaan. Bij de een uit zich dat in grotere mate dan bij de ander, maar het is duidelijk dat tijdens deze perioden jouw lichaam een hormonale disbalans heeft.

De vraag van menig vrouwen luidt: wat kun je hier aan doen? En dat is eigenlijk heel simpel. Niks. Deze perioden van disbalans zijn namelijk 100% natuurlijk en tijdelijk van aart! Je lichaam moet zich aanpassen maar zal zichzelf weer herstellen. Bij een hormonale disbalans spreek je niet van een ziekte, er hoeft dus ook niets behandeld of genezen te worden.

 

De hormoonbalans en afvallen.                                                                       
Hormonen zijn er dus om alle functies van het lichaam goed te laten werken. Gezien hormonen veel verschillende eigenschappen hebben, zijn er ook hormonen die invloed hebben op het lichaamsgewicht. Schommelingen in de hormoonbalans kunnen daardoor zorgen voor gewichtstoename.

Insuline
In de spijsvertering worden voedingsstoffen afgebroken en omgezet in glucose. Om de hoeveelheid van deze bloedsuiker te reguleren is insuline nodig zodat glucose opgenomen en gebruikt kan worden door de cellen.

Koolhydraten stimuleren de afgifte van insuline. Om ervoor te zorgen dat alle energie uit de glucose in het bloed gehaald wordt, remt insuline de afbraak van vetafbraak.  In de “Insuline-vetopslag hypothese” wordt beweerd dat een insuline disbalans van de oorzaak is van obesitas. Vandaar de populariteit van koolhydraatarmdieten.

MAAR… Een remming van vetafbraak betekend niet dat er extra vetzuren aangemaakt worden. Deze kunnen namelijk niet zonder grondstoffen (calorieën) ontstaan. Gewichtsverlies bij een koolhydraatbeperkt voedingspatroon is geen gevolg van minder insuline, maar van meer bewustwording en aanpassingen in de energiebalans. [1]

Cortisol
Wil het afvallen niet lukken dan wordt dat veelal verweten aan het bekende stresshormoon cortisol. Cortisol komt vrij bij stress (zowel fysiek als mentaal) en is een steroïdhormoon dat wordt gemaakt in de bijnierschors. Het zorgt ervoor dat glycogeen in de lever en vetzuren in het vetweefsel snel omgezet worden in glucose.

Onder invloed van adrenaline wat ook tijdens stress vrij komt, wordt de spijsvertering op een laag pitje gezet. Vanuit het reptielenbrein maakt je lichaam zich klaar voor een vluchtrespons en eten is nu niet van belang.

Anno 2021 ervaren wij vooral mentale stress en worden we eerder passief in plaats van actief. Ga je vervolgens ook calorierijker en/of emotie-eten, dan slaat je lichaam alle overige energie weer op en dit verklaart eventuele gewichtstoename.

Er blijkt een verband te zijn tussen cortisol en het opslaan voor vetzuren in de buikholte. [2] Maar net zoals bij insuline kan het lichaam geen extra vetzuren aanmaken zonder een positieve energiebalans.

Ghreline/Leptine
Ghreline en leptine zijn hormonen die voor een honger en verzadigd gevoel geven. Bij een lege maag wordt ghreline afgegeven wat een hongergevoel opwekt. Nadat je gegeten daalt de hoeveelheid ghreline in het bloed waardoor de eetlust minder wordt. [3] [4]

Hoe meer vetweefsel je hebt, hoe meer leptine je aanmaakt. Je hebt immers een voorraad waar je energie uit kunt halen. Het kan zijn dat je niet meer gevoelig bent voor leptine, waardoor je altijd trek hebt. Je hebt dan mogelijk leptineresistentie.

Doordat je je nooit verzadigd voelt, kan het gevoelsmatig extra veel moeite kosten om af te vallen. Denk jij dat je leptineresistentie hebt? Lees hier mijn tips.

 

Je lichaam weer in balans brengen
Het klinkt makkelijker om je achter lastige hormonen te kunnen verschuilen en deze de schuld te geven van jouw overgewicht of obesitas. Ralph Moorman van de ‘Hormoonfactor’ stimuleert de gedachte dat hormonen de boel op zijn kop zetten en je daarom extra gewicht vasthoudt en bedacht daarom het hormoonbalansdieet. Zijn adviezen zijn echter onvoldoende wetenschappelijk bewezen.

Tenzij er sprake is van een ziekte (bijv. diabetes, hypopituïtarisme etc.) geldt dat als je te zwaar bent, dit niet komt door de een hormonale disbalans maar precies andersom; je hormonen zijn uit balans omdat je verkeerde eetgewoontes hebt en je te zwaar bent.

Hoewel gezonde voeding steeds meer aandacht krijgt eten we nog altijd meer dan nodig is. De helft van de Nederlanders heeft overgewicht of obesitas. Een oplossing tegen hormonen is er niet, maar zorg je voor een gezond lichaamsgewicht dan kunnen hormonen goed kun werk doen.

Ook het verminderen van stress speelt hierbij een grote rol gezien het hormoonstelsel nauw samenwerkt met het autonome zenuwstelsel. Langdurige stress kan de hormoonbalans beïnvloeden. In balans komen doe je door met veel aandacht en op een goede manier om te gaan met voeding, beweging en ontspanning.

Vind je het moeilijk om daar aan te beginnen en zou je het fijn vinden als ik eens met je mee kijk? Je kunt altijd even een berichtje sturen via: info@heerlijkgewicht.com